نشریه فیزیولوژی محیطی گیاهی
پیاپی 30 (تابستان 1392)

به منظور بررسی اثر دگرآسیبی عصاره اندام های مختلف زعفران بر جوانه زنی گونه های علف هرز شامل شلمبیک و گچ دوست، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار برای هر یک از گیاهان مورد نظر اجرا گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل عصاره اندام های بنه و برگ گیاه زعفران در پنج سطح (صفر، 5/0، 1، 5/1 و 2 درصد) بود. نتایج نشان داد که رابطه همبستگی بین سطوح مختلف غلظت و درصد و سرعت جوانه زنی گیاهان از نظر آماری منفی و معنی دار بود. با افزایش غلظت عصاره زعفران، درصد و سرعت جوانه زنی شلمبیک و گچ دوست روند کاهشی نشان داد. در مقایسه دو اندام بنه و برگ زعفران، اثرات دگر آسیبی برگ بیشتر از بنه بود، به طوری که در گیاه شلمبیک درصد جوانه زنی در نمونه شاهد (آب مقطر) 100 درصد بوده و در تیمار 2 درصد عصاره بنه و برگ به ترتیب به 92 و 47 درصد رسید. در گیاه گچ دوست نیز درصد جوانه زنی در تیمارهای 2 درصد بنه برابر نمونه شاهد و معادل 88 درصد و در تیمار 2 درصد برگ 33/5 درصد بود. همچنین با افزایش غلظت عصاره زعفران، طول ریشه چه و ساقه چه در گیاهان مورد بررسی کاهش یافت.

اکالیپتوس یکی از جنس های درختی و درختچه ای خانواده مورد (Myrtaceae) محسوب می شود که بومی استرالیا بوده و گونه های مختلف آن در سایر نواحی گرمسیری جهان یافت می شود. هدفاز این تحقیق، استخراج و شناسائی ترکیب های شیمیائی اسانس گل های سه گونه از جنس اکالیپتوس کاشته شده در منطقه کاشان (E. largiflorens، E. torquataو E. loxophleba) می باشد. اسانس گیری به روش تقطیر با آب و با دستگاه کلونجر انجام شد. اجزای اسانس با استفاده از دستگاه های GC و GC/MS آنالیز و شناسائی شدند. بازدهی اسانس گل هایE. largiflorens، 7/1 درصد (حجمی/وزنی) بدست آمد. تعداد 22 ترکیب اسانس شناسائی شد که 1،8- سینئول (04/44 درصد)، آلفا- پینن (11/9 درصد) و اسپاتولنول (55/6 درصد) ترکیب های عمده اسانس بودند. بازدهی اسانس گل های E. torquata، 56/0 درصد (حجمی/وزنی) بدست آمد. تعداد 19 ترکیب در اسانس شناسائی شد که، ترکیب های اصلی تشکیل دهنده اسانس، 1،8- سینئول (46/46 درصد)، آلفا- پینن (49/22 درصد) و آلفا- فلاندرن (97/9 درصد) بودند. بازدهی اسانس گل های E. loxophleba، 94/2 درصد (حجمی/وزنی) بدست آمد. تعداد 11 ترکیب در اسانس شناسائی شد که بیشترین اجزای تشکیل دهنده اسانس، آرومادندرن (51/29 درصد)، گلوبولول (36/21 درصد) و لدین (18/13 درصد) بودند. قسمت اعظم ترپن های تشکیل دهنده اسانس گل های E. torquata و E. largiflorens مونوترپن ها بودند، در حالی که بیشترین ترکیب های تشکیل دهنده اسانس گل هایE. loxophleba، سسکوئی ترپن ها بود.

روابط متقابل بین دو گیاه، استقرار و بقای آنها را تحت تاثیر قرار می دهد، بنابراین آگاهی از چگونگی وقوع این روابط می تواند برای حفظ و نگهداری گونه های مرتعی و نیز اصلاح و مدیریت مراتع کشور قابل استفاده باشد. از آنجایی که تسهیل به عنوان یک عامل تاثیرگذار بر جوامع گیاهی محسوب می شود، می توان از این پدیده برای احیای اراضی تخریب شده استفاده کرد. از این رو نقش گونه های پرستار (حامی) بر حفظ گونه های خوشخوراک مرتعی در عرصه های چرایی (شدید، رایج و قرق) در مراتع ییلاقی سرعلی آباد گرگان مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام این تحقیق ابتدا با عملیات میدانی پلات های یک مترمربعی به صورت سیستماتیک در 4 جهت اصلی در نواحی نزدیک استقرار دام ها جهت دانگ شماری به منظور تعیین نواحی با زون های چرایی، مستقر گردیدند. سپس در هر سه منظقه موردنظر 40 پلات یک مترمربعی به صورت سیستماتیک تصادفی مستقر گردید و تعداد پایه گونه ها در هر یک از پلاتها ثبت شد. در هر یک از عرصه های چرایی گونه های پرستار و ذینفع تعیین شدند و شدت وابستگی گونه ها به یکدیگر محاسبه شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد گونه Festuca ovina در هر سه منطقه چرایی مورد مطالعه همبستگی مثبت و معنی داری با گونه گون داشته است و این میزان در منطقه چرای شدید بیش از دو منطقه چرای متوسط و قرق بوده است. بنابراین با توجه به اینکه اکثر مراتع کشور در حد متوسط تا فقیر به سر می برند، تعیین گونه های حامی و حمایت شونده می تواند در تدوین برنامه های احیایی به مدیریت اکولوژیک مراتع کمک نماید.

به منظور ارزیابی اثرات محلول پاشی نیتروژن، کلسیم و روی بر رشد رویشی، زایشی و انبارمانی توت فرنگی رقم سیلوا، این آزمایش در باغ توت فرنگی شهرستان گرگان به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 27 تیمار و 3 تکرار به اجرا در آمد. تیمارها عبارت از سولفات روی (صفر، 1000 و 2000 پی پی ام)، کلرید کلسیم (صفر، 1500 و 3000 پی پی ام) و اوره (صفر، 100 و 200 پی پی ام) بود. شاخص های رشد رویشی و زایشی شامل سطح برگ، تعداد طوقه، عملکرد و انبارمانی میوه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین شاخص سطح برگ مربوط به تیمار اوره 200 پی پی ام، کلرید کلسیم 1000 پی پی ام و سولفات روی2000 پی پی ام بود. همچنین در تیمار اوره 100 پی پی ام، کلرید کلسیم 1500 پی پی ام و سولفات روی 1000 پی پی ام بیشترین درصد انبارمانی میوه بود. نتایج نشان داد که غلظت اوره 200 پی پی ام، کلرید کلسیم1500 پی پی ام و سولفات روی 1000 پی پی ام بیشترین تاثیر را بر روی تعداد طوقه داشته است. در تیمار اوره 200 پی پی ام، کلرید کلسیم 1500 پی پی ام و سولفات روی 1000 پی پی ام بیشترین تاثیر را بر روی تعداد میوه داشته است. اوره 100 پی پی ام، کلرید کلسیم 1000 پی پی ام و سولفات روی 1000 پی پی ام بیشترین اثر را بر روی وزن میوه داشته است.

با توجه به گسترش خاک های شور در کشور شناخت و دستیابی به گونه های مقاوم به شوری، باعث افزایش میزان عملکرد محصول و توان تولید می شود. در این پژوهش قلمه های گیاه Mentha pulegium L. از روستای چهارده توابع لاهیجان به تهران منتقل شدند و در گلدان و شرایط آبیاری قطره ای تحت تیمارهای 20 تا 95 میلی مولار کلرور سدیم قرار گرفتند. ویژگی های ریخت شناسی و تکوینی اندام های رویشی گیاهان مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد افزایش غلظت نمک موجب کلروز حاشیه ای، نکروز برگ ها و کاهش رشد می گردد. در نمونه های تحت تیمار 65 میلی مولار NaCl نوعی سازگاری دیده شد و رشد و نمو تقریبا به حالت طبیعی (مشابه گیاهان شاهد) بازگشت. مشاهدات مقایسه ای میکروسکوپی نشان داد در ریشه با افزایش غلظت نمک، قطر عناصر متاگزیلمی افزایش می یابد. ساقه با افزایش غلظت نمک زودتر به ساختار پسین رفت و تعداد لایه های سلولی و فعالیت لایه زاینده نیز افزایش یافت. در برگ با افزایش غلظت نمک آثار آبگیری ناشی از افزایش فشار اسمزی در سلولها دیده شد. قطر عناصر آوندی در تیمارهای سنگین کاهش یافت، اما در تیمار 65 میلی مولار نمک، قطر عناصر آوندی به حالت عادی نزدیک شد.

افزایش شوری خاک در بسیاری نقاط دنیا یک مشکل بزرگ برای باروری و رشد گیاهان است. سیانوباکتری خاکزی Anabaena sp.FS76 از نظر توان تثبیت نیتروژن و نیز ادامه حیات در نوسانات محیطی نمونه ای توانمند به نظر می رسد. در این تحقیق نمونه برداری از شالیزارهای استان گلستان طی یک دوره یکساله انجام گرفت. نمونه خاک کشت گردیده، پس از تخلیص و شناسایی، سیانوباکتریوم Anabaena sp.FS76 گزینش شد و در محیط کشت BG110 تحت شدت نور1μE.m-2.s-2، دمای 28 درجه سانتی گراد و روشنایی سفید مداوم قرار گرفت. محدوده وسیعی از شوری ها با سدیم کلرید (0، 5، 10، 15، 20، 25 و 30 درصد) اعمال گردید. مقدار EC برای بررسی میزان تعدیل شوری با استفاده از EC متر سنجیده شد. رشد بر اساس کدورت سنجی اندازه گیری شد. کلروفیل و فیکوبیلی پروتئین ها با استفاده از متانول و گلیسرول استخراج شده و اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که نرخ رشد تا شوری 5 درصد به بالاترین حد خود رسیده و در محیط کشت بدون اعمال نمک به مراتب بالاتر است. اگرچه در دیگر شوری ها در سطح پایین تری از حالت طبیعی خود می تواند زنده بماند. وضعیت رنگیزه ای نیز در این شوری ها دارای مقدار بیشتری می باشد. قابلیت تعدیل شوری در این سویه مخصوصا در شوری های (5-0 درصد) برجسته تر به نظر می رسد. مقدار EC طی روزهای مختلف کاهش قابل ملاحظه ای را در شوری های فوق نشان داد. نتایج رشد، وضعیت رنگیزه ای و توانایی تعدیل شوری در تطابق با دیگر خصوصیات این نمونه، نشان داد که کاندید مناسبی برای اهداف آینده بیوتکنولوژی کشاورزی می باشد.

در این پژوهش، اثر تنظیم کننده های رشد گیاهی در تکثیر شاخه ها و ریشه ها از جوانه های انتهایی P.bistorta مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب یک طرح کاملا تصادفی با استفاده از تیمارهای کینتین در سه غلظت 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر و بنزیل آدنین در غلظت 1/0، 2/0 و 3/0 میلی گرم در لیتر و استفاده همزمان بنزیل آدنین با نفتالین استیک اسید که در آن بنزیل آدنین در سه غلظت 2/0، 3/0 و 4/0 میلی گرم در لیتر و نفتالین استیک اسید در دو غلظت 1/0 و 2/0 میلی گرم در لیتر با 3 تکرار به صورت جداگانه در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ انجام گردید. گیاهچه ها با استفاده از روش کشت جوانه های انتهایی در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ در شرایط نوری و دمایی مناسب تکثیر شدند و پس از گذشت یک ماه، گیاهچه ها به رشد کافی رسیده و جهت ریشه زایی آماده شدند. آزمایش دوم گیاهچه های تکثیر شده در قالب یک طرح کاملا تصادفی با استفاده از تیمار ایندول بوتیریک اسید در چهار غلظت 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر با 3 تکرار به صورت جداگانه به منظور ریشه زایی قرار گرفتند. پس از گذشت 45 روز که گیاهچه ها به طور کامل ریشه دار شدند. سپس به گلخانه منتقل و در گلدان کشت گردیدند و به دنبال آن عملیات داشت (آبیاری، کودهی و سمپاشی) در گلخانه انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه داده ها نشان داد که اعمال تنظیم کننده های رشد در غلظت های مختلف، سبب تولید شاخه، برگ و ریشه با اندازه های مختلف گردید. BA در سطح 1/0 میلی گرم در لیتر بیشترین تاثیر را در تولید شاخساره و برگ داشت و تلفیق BA+NAA تقریبا در اکثر موارد کمترین تاثیر را روی تولید شاخه و برگ داشتند. IBA در سطح 5/0 و 1 میلی گرم در لیتر سبب افزایش طول ریشه و در سطح 5/0 میلی گرم در لیتر روی تعداد ریشه ها اثر گذاشت.

گیاهان تیره خشخاش یا Papaveraceae دارای انواعی از آلکالوییدها بوده و تاکنون خواص دارویی گوناگونی از آنها گزارش شده است. این تحقیق به منظور بررسی پتانسیل آللوپاتیک عصاره آبی شقایق (Papaver chelidoniifolium)، مامیران (Chelidonium majus) و رومریا (Roemeria refracta) بر جوانه زنی و رشد علف هرز تاج خروس سفید (Amaranthus albus) انجام شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان انجام شد. پنج غلظت 0، 25، 50، 75 و 100 درصد حجمی عصاره آبی گیاهان تهیه شدند. جوانه زنی علف هرز به مدت ده روز شمارش و فاکتورهای رشد تعیین شدند. نتایج نشان داد که غلظت 100 درصد از عصاره سه گونه سبب کاهش جوانه زنی تاج خروس سفید می شود و غلظت های بالای عصاره، طول ریشه چه و ساقه چه ها را به طور معنی داری کاهش می دهد. وزن خشک ریشه چه و ساقه چه نیز در سطح 05/0>P به طور معنی داری کاهش یافت. در میان سه جنس مورد مطالعه، مامیران دارای بیشترین اثر کاهشی در جوانه زنی و سایر فاکتورهای رشد تاج خروس سفید بود.